Papież Franciszek, pielgrzym pojednania i pokoju w Demokratycznej Republice Konga

Po 38 latach Demokratyczna Republika Konga (DRK) mogła powitać papieża Franciszka na ziemi swoich przodków. Ostatnią wizytą papieża w DRK była wizyta Jana Pawła II w 1985 roku. Co więcej, to właśnie w kontekście uporczywego i zdumiewającego wielopostaciowego kryzysu i konfliktów zbrojnych na wschodzie kraju, prób jego bałkanizacji, kryzysu gospodarczego i niebotycznej nędzy społecznej, papież Franciszek przybył do DRK jako pielgrzym – jak sam powiedział - pojednania i pokoju. W ten sposób, pokonując widmo powszechnego braku bezpieczeństwa i nieprzewidywalnej przemocy, przybył, aby przez trzy kolejne dni, od środy 31 stycznia do piątku 3 lutego 2023 r., być świadkiem i wyrazicielem swojej bliskości i przywiązania do ludu, który od dziesięcioleci walczy o samostanowienie i który jest poobijany, wyzyskiwany i odczłowieczony z powodu niewyobrażalnego bogactwa ziemi i surowców mineralnych.

To dzięki trzem uroczystym przemówieniom ojca świętego oraz jego homilii wygłoszonej 1-go lutego 2023 r. naród kongijski poczuł, że nie jest sam w walce o zachowanie swojej godności i integralności.

W pierwszym przemówieniu z 31 stycznia 2023 r. wygłoszonym do władz kongijskich, przedstawicieli społeczeństwa obywatelskiego i korpusu dyplomatycznego, papież podkreślił, że DRK „nadal cierpi w swoich granicach z powodu konfliktów i przymusowych migracji, a także z powodu straszliwych form wyzysku, niegodnych człowieka i stworzenia”. Z jasną wizją źródeł tego zła i ojcowską troską o pojednane, papież Franciszek zwrócił się do społeczności międzynarodowej, a zwłaszcza do międzynarodowych koncernów, potępiając polityczny i ekonomiczny kolonializm, w takich słowach: „zabierzcie ręce od Demokratycznej Republiki Konga, zabierzcie ręce od Afryki! Przestańcie dusić Afrykę: to nie jest kopalnia, którą należy eksploatować, ani ziemia, którą można ograbić”. Dzięki tym słowom ojciec święty jest postrzegany w DRK jako obrońca ludu i kontynentu. Kontynentu, który został wyzyskany, ograbiony, upokorzony i zapomniany przez historię.

Papież Franciszek uczynił się głosem tych, którzy nie mają głosu i publicznie ujął się za Afryką, która przez cztery wieki doświadczała przemocy geopolitycznej, niewolnictwa, kolonializmu i imperializmu. Przywołał on fakty, które wielkie mocarstwa światowe próbują dziś wymazać.

Podobnie, posługując się analogią diamentu, papież przypomniał bogactwo i pluralizm typowy dla DRK. Zaprosił również do zachowania bogactwa pluralizmu kulturowego, a przede wszystkim do unikania „osuwania się w trybalizm i konfrontację”. Co więcej, mając świadomość aktualnej sytuacji społeczno-politycznej, ojciec święty poszedł jeszcze dalej, piętnując skandal „plemienności” instytucji państwowych oraz egoistycznego i nielegalnego bogacenia się w tych słowach: „Uparte opowiadanie się po stronie własnej grupy etnicznej lub po stronie partykularnych interesów, podsycając spirale nienawiści i przemocy, obraca się na szkodę wszystkich, blokując konieczną «chemię całości»”.

Przeciwstawiając się tym praktykom, które generują błędne koło przemocy, papież zachęcił kongijską klasę polityczną do zastosowania przysłowia Bantu: „Bintu bantu”. To przysłowie podkreśla, że prawdziwe bogactwo to przede wszystkim ludzie i dobre relacje, a nie złoża surowców mineralnych. Dlatego też wezwał kongijskich przywódców, aby byli w służbie narodu kongijskiego: „Władza ma znaczenie tylko wtedy, gdy staje się służbą. Jakże ważne jest, aby działać w tym duchu, uciekając przed autorytaryzmem, poszukiwaniem łatwego zysku i pragnieniem pieniędzy, które apostoł Paweł określa jako «korzeń wszelkiego zła» (1 Tm 6, 10)”. A ponieważ rok 2023 jest rokiem wyborczym, ojciec święty zaprosił ich także do promowania wolnych, transparentnych i uczciwych wyborów.

W tej samej perspektywie, zwracając się do młodzieży i katechistów zgromadzonych na Stadionie Męczenników w Kinszasie w czwartek 2 lutego, papież zaprosił do spojrzenia na dar życia, który Bóg złożył w ich rękach: „Moi przyjaciele - powiedział - Bóg złożył w waszych rękach dar życia, przyszłość społeczeństwa i tego wielkiego kraju”. Te ręce - kontynuował ojciec święty - mają za zadanie budować, a nie niszczyć; dawać, a nie gromadzić; kochać, a nie nienawidzić.

Pozostawił więc młodzieży i katechetom pięć rad, na wzór palców jednej ręki:

- zmysł modlitwy, który sprawia, że życie pulsuje, odpowiadający kciukowi, ponieważ jest blisko serca;

- świadomość drugiego człowieka (wspólnota), odpowiadający palcowi wskazującemu, który służy do pokazania czegoś;

- uczciwość, odpowiadająca środkowemu palcowi, który wznosi się ponad inne, aby przypomnieć nam o czymś istotnym;

- gotowość do przebaczenia, odpowiadająca palcowi serdecznemu, najsłabszemu;

- zmysł służby, odpowiadający ostatniemu palcowi, który jest najmniejszy ze wszystkich palców. To właśnie służąc innym, czynimy siebie małymi.

Tymi pięcioma radami papież Franciszek zaprosił kongijską młodzież, aby „dokonała wyboru priorytetów spośród tych wszystkich atrakcyjnych plotek, które krążą, powodując zamęt i konflikty między wspólnotami”.

Wreszcie, zwracając się do kapłanów, diakonów, osób konsekrowanych i seminarzystów zgromadzonych 2 lutego 2023 r. w katedrze Matki Bożej Kongijskiej, z okazji uroczystości Ofiarowania Pańskiego, ojciec święty podkreślił centralność Jezusa Chrystusa w naszym życiu: „Stawiając Jezusa w centrum, zmienia się sposób patrzenia na życie, mimo cierpień i wewnętrznych smutków czujemy się ogarnięci Jego światłem, pocieszeni Jego Duchem, zachęceni Jego Słowem, podtrzymywani Jego miłością”.

W związku z dramatyczną sytuacją w DRK, papież przypomniał kapłanom, diakonom, osobom konsekrowanym i seminarzystom, że są przede wszystkim sługami Boga: „Przez was Pan chce dziś namaścić swój lud olejem pocieszenia i nadziei. Aby to zrobić, musicie unikać i przezwyciężać trzy rzeczy: duchową przeciętność - poprzez poważne traktowanie jakości waszego życia modlitewnego. Jest to bowiem fundament naszego działania duszpasterskiego; wygodę światową - przez niewykorzystywanie naszej roli do zaspokajania własnych potrzeb i wygód; powierzchowność - przez solidną formację i dobre przygotowanie do posługi kapłańskiej oraz życia zakonnego i misyjnego, wiedząc, że "ludzie nie potrzebują funkcjonariuszy sacrum ani dyplomowanych specjalistów, którzy żyją we własnym świecie". Jesteśmy zobowiązani do wejścia w serce tajemnicy chrześcijańskiej, do pogłębienia jej doktryny, do studiowania i medytowania Słowa Bożego”.

Wizyta duszpasterska papieża Franciszka w Demokratycznej Republice Konga dała wielką nadzieję Kongijczykom, którzy czuli się zduszeni cierpieniem, i pozwoliła, by DRK została usłyszana na szczeblu międzynarodowym.